15 abr 2013

Ordenación territorial: ferramenta de xusticia social e ambiental?


O outro día contamos o conto de Villaarriba e Villaabajo e quedounos un sabor agri-doce. Falábamos na moralexa de algo ao que chamamos ordenación territorial.
A ordenación territorial é un eixo clave de traballo de ESF, xa que se se aplican as metodoloxías axeitadas é unha ferramenta de gran importancia para a concreción de políticas de desenvolvemento no territorio que teñan carácter participativo e promovan a sustentabilidade ambiental e a equidade socio-económica. Trabállase en xeral con plans de ordenación territorial con enfoque de cunca ou microcunca hidrográfica, xa que na zona centroamericana é a unidade máis homoxénea no que ten que ver con características xeofísicas e é a máis indicada cando unha problemática importante (como soe ser habitual) é o acceso ao auga. Ademais se fai cun obxectivo de fortalecemento das capacidades das institucións locais que deben coordinarse para supervisar este proceso de planificación e posterior xestión da terra e o territorio.

Faise primeiramente unha diagnose de todo o territorio da cunca para identificar potencialidades e problemáticas do estado ambiental, social e económico do territorio. Para esa diagnose empréganse diversas técnicas como levantamento de información nas comunidades a través de obradoiros, entrevistas ou ferramentas de diagnose participativa, 


 ...entrevistas ou ferramentas de diagnose participativa

recompilación de información cartográfica variada e creación de nova cartografía (empregando para iso levantamento con GPS para puntos de interese e sistemas de información xeográfica preferentemente baseados no software libre). 

 ...puntos de interese e sistemas de información xeográfica preferentemente baseados no software libre

Así se consegue unha "fotografía" da situación actual do territorio e tamén a evolución que tivo para chegar ao estado actual.

Posteriormente, baseándose na diagnose, se constrúe participativamente a distintos niveis (nas comunidades ou aldeas, con asociacións da zona e coas institucións que teñen competencias na xestión de diversos eidos do territorio) o escenario da "cunca soñada", consensuando un modelo territorial desexado integrado nas políticas de desenvolvemento rexional e suprarexional, pero tendo en conta as especificidades máis locais e as necesidades da poboación (que é ao final quen vive no territorio).


...o escenario da "cunca soñada"
 
Para poder pasar desa "foto actual"  dada pola diagnose ao "escenario soñado" é necesario propoñer (tamén de xeito participativo) unha serie de eixos estratéxicos e actividades a desenvolver nos anos de vixencia do plan (3-4, que logo se vai revisando, xa que a utopía do escenario soñado pode cambiar e vaise movendo, co que sempre hai que "ila perseguindo"...). Esas actividades se recollen nun cronograma e se deben priorizar segundo o diagnosticado (xa que é moi probable que os recursos dispoñibles non permitan facer todo o que se querería), e deben estar enmarcadas nun marco normativo específico que se crea para as distintas zonas do territorio segundo o seu mellor uso potencial, competencia por demanda de uso dos recursos do territorio e problemas detectados (cunha tendencia a protexer por exemplo as zonas altas da cunca onde soe haber áreas boscosas onde se recargan os acuíferos ou que reteñen a terra fértil, ou regulando as prácticas agrícolas nas ladeiras, todo o cal logo se concretará nos Plans de Manexo de Finca de cada familia, ferramenta que comentaremos outro día porque é a que concreta no día a día e a pequena escala moitas das boas prácticas que se promoven no Plan de Ordenación Territorial). 

 
...e se deben priorizar segundo o diagnosticado...

 
 ...distintas zonas do territorio segundo o seu mellor uso potencial, competencia por demanda de uso dos recursos do territorio e problemas detectados

É imprescindible difundir a versión final do plan entre a poboación e institucións para que coñezan a respeten o acordado, a través de documentos facilmente comprensibles e o vínculo a campañas de sensibilización sobre as problemáticas máis importantes detectadas.

 

















...vínculo a campañas de sensibilización sobre as problemáticas máis importantes detectadas

7 abr 2013

Villaarriba y Villaabajo, un cuento hídrico

NOTA: Cualquier diferencia de este cuento con la realidad es pura coincidencia 

Érase una vez una quebradita (río), en cualquier lugar de Centroamérica...Esa quebradita llevaba agua todo el año, pero en la época seca (diciembre-mayo) llevaba muy poquita


El primer pueblito a la orilla del río desde su nacimiento se llamaba Villaarriba


En Villaarriba, la gente araba la fértil tierra cercana al río...


...y la regaban inundándola en las épocas de abundantes lluvias, consiguiendo cosechas muy variadas de hortalizas, verduras, tubérculos, etc.




También sacaban agua del río para otros usos, claro está



Un día, a alguien (puede que a de alguna agencia de cooperación con toda la buena voluntad) se le ocurrió que era una pena que en Villaarriba, teniendo un río con agua todo el año, no se pudiera emplear ese agua también en la época más seca para producir ricos alimentos. Además de variar la dieta, el excedente de productos hortícolas en época seca seguramente se vendería muy bien (porque posiblemente no hubiera mucha oferta). No era difícil, un proyecto transferiría una tecnología innovadora, fácil de mantener y no muy costosa, proveyendo de motores a cada familia para extraer agua del río en época seca...




..., así como de pilas para almacenar ese agua que luego, a través de tuberías...


...llenarían de vida los campos incluso en la época seca.





La ganancia en poder adquisitivo de las familias incluso posibilitaría un posterior incremento de la inversión en nuevas infraestructuras para optimizar el uso de recursos y aumentar más la producción y con ello las ganancias y la calidad de vida de las familias de Villaarriba.


Peeero, un poco más adelante siguiento el curso del río se encontraba Villaabajo...


¿Qué pensais que ocurrió en Villaabajo con todo el despliegue productivo y de uso del agua en Villaarriba?


En efecto, en la época de más sequía a Villaabajo dejó de llegar agua por el cauce. Sólo cavando se encontraba algo. En la peor época, en una aldea entera empeoró dramáticamente el acceso al agua (hasta el nivel freático de los pozos bajó).


Moraleja: Si no se tiene en cuenta la ordenación del territorio y el enfoque de cuenca hidrográfica en la gestión de recursos, se pueden acabar produciendo desequilibrios e injusticias territoriales (¿Moraleja rara? ¡No hay problema! La explicaremos próximamente ;D)



5 abr 2013

Crónica 1º Obradoiro Tecnoloxía Apropiada: Fornos Solares

Dentro do ciclo de obradoiros prácticos en tecnoloxías apropiadas que está a organizar a asociación Enxeñería sen Fronteiras, en Santiago de Compostela, o pasado 27 de febreiro celebrouse na ETSE o primeiro módulo sobre fornos solares no que se nos mostrou como realizar un forno solar mediante a reutilización de materiais caseiros. Nas seguintes imaxes comprobaremos que o obradoiro era de cociña solar... e non de fotografía ;)

Houbo un pouco de teoría, o grupo foi moi proactivo e plantexou cuestións interesantes
Había ganiñas de meter as mans na obra e non dubidamos en ocupar os corredores da Escola
Ás veces este tipo de obradoiros saca a parte infantil que tod@s temos dentro
Ilusión, maña e traballo en equipo; só así puidemos facer 3 fornos solares simultaneamente
Medir, dobrar, embalar, cortar, encolar, forrar... para algún día enfornar










Para illar termicamente as paredes do forno optamos por unha solución moi doada: enrugar follas de xornais vellos
Falta cubrir de aluminio a pestana abatible, decorar un pouquiño e este forno estará a pleno rendemento para o verán







 

Temos esta explicación paso a paso no blog do Proxecto Caracol: http://casadoscaracois.blogaliza.org/2013/04/facer-forno-solar/

E aquí algunhas receitas das nosas compas do País Vasco: http://cocinasolar.isf.es/recetas.php


4 abr 2013

Marzo na Xunta Directiva

Aquí chega o resumo divertidillo do último mes do inverno... cargadiño de novas ideas e traballo tras a renovación do grupo na última Asemblea. ;) 

TEMAS INTERNOS

Resumo da última Asemblea Xeral (9 de marzo)

Un pouquiño máis de paciencia! :) Pronto teremos a acta completa da Asemblea que coincidiu coa celebración do XX aniversario de ESF Galicia e poderemos compartir o resumo tamén no blogue! 
Operatividade no tema extractivas

Consúltasenos como xestionar a representividade de ESF nas actividades que están desenvolvendo algunhas persoas esfeiras no tema 'extractivas', xa que xorden dúbidas

Isto é o que se fixo ata o momento
No grupo Agro xa está falado que hai unha especie de comisión 'mineira' atenta ao tema da mina de Corcoesto, por outra parte no grupo de incidencia están ligando bastante esta cuestión á campaña 'Auga e minaría' e xa organizouse algunha charla, tamén axudouse na organización do I Encontro galego sobre o impacto da minaría. 

As dúbidas son: 
-Estamos axudando nas dinámicas para crear unha rede galega de colectivos sensibles a esta problemática; actuamos a nivel persoal ou como parte de ESF?
-Un artigo técnico pendente de publicar no blog da Plataforma de Corcoesto e nalgún medio; asinaríase en nome propio ou como responsable de sensibilización do grupo Agro?
-É suficiente coa conformidade do grupo, hai que facer un grupo aparte, ou ten que haber un posicionamento de ESF?

A resposta: 
As accións axústanse ás áreas de traballo xerais/misión de ESF por tanto as persoas de ESF poden organizarse da forma que consideren adecuada para levalas a cabo. Para que esta representación de ESF sexa válida, debe haber retroalimentacións á asociación do que vaia acontecendo. 

Visibilidade da asociación na rede
Debemos aparecer? Contempla todo tipo de asociaciones/movementos (incluso ONGD), polo que encaixariamos no contexto e pensamos que sería bo incluír a ESF! Quen se anima a tratar de responder ao cuestionario para darnos de alta?


Votación "secreta" para a Presidencia Honorífica de ESF 

Este correo non circulou pola lista de Xunta Directiva, xa que nela pode darse de alta quen queira e sabíamos que "a persoa de interés" é unha delas. Votouse con 8 de 8 votos a favor otorgar o cargo de Presidente Honorífico a José María Vara, figura recollida nos estatutos fundacionais da asociación. Aquí podedes escoitar o seu estreno nos medios: 

http://esfgalicia.blogspot.de/2013/03/entrevista-jose-maria-vara-rodriguez.html

Votación de representante de relacións concello Coruña - ESF



Ten que haber unha persoa elixida por Xunta Directiva para que exerza de representante na entrega da formulación do Concello de A Coruña. Vótase con 8 de 8 votos a favor á Presidente Sandra García García como representante. 


Convocatoria da Secretaría General de Cooperación Internacional para el Desarrollo de subvenciones para a celebración de congresos, seminarios y jornadas relacionadas con cooperación al desarrollo.

http://boe.es/boe/dias/2013/03/21/pdfs/BOE-A-2013-3104.pdf
 

Ao ser de ámbito estatal parece unha boa idea para financiar a cósmica. Quizais podería solicitarse como Federación. Reenviouse á lista de Xunta Federal.


NOTICIAS FEDERAIS 


Resumo da Asemblea Federal do 2 de marzo - nova Xunta Federal

Xa que a Xunta Federal íase renovar, ao inicio da Asemblea aproveitouse para facer un resumo dos últimos dous anos de actividade. Pénsase que a Federación conseguiuse dar máis a coñecer e que tamén se conseguiu visibilizar o traballo do equipo técnico. A pesares diso non todos os obxectivos alcanzáronse e a saída de ISF-ApD (actualmente ONGAWA) supuxo un golpe importante. A nova Xunta Federal tratará de ser unha xunta participativa con reparto de tareas. Por iso os emails enviaranse sempre á lista de Xunta Federal e nunca ás direccións persoais das persoas da Xunta. As novas persoas da Xunta manterán o seu compromiso ata a próxima cósmica. Despois poderanse introducir cambios. Tamén espérase que persoas de Aragón, Murcia, Baleares, País Vasco e Galicia poidan incluirse en Xunta Federal e debatirase se cada ISF debería ter unha persoa en Xunta Federal.

Tamén falouse das áreas de traballo federais (EpD, secretaría técnica, GSI, secretaría executiva, etc.) Destacaron nesta asemblea as seguintes áreas de traballo:
  • Comunicación: actualmente non hai persoa contratada en comunicación e o grupo está formado íntegramente por persoas voluntarias polo que faría falla máis xente. Estívose traballando nun plan de comunicación co que habería que continuar, axustando os aspectos necesarios á situación actual. É importante saber se as ISF consideran o plan aplicable. A nova Xunta Federal deberá plantear se se contrata a alguén ou non.
  • Internacional: fixéronse un par de reunións e se propuxo un novo intento de subvención á UE para un proxecto de EpD pero pénsase que sería convinte madurar un pouco máis a idea. As tensións en relación á rede EWB-international seguen latentes polos seus intentos de agrupar ISF sen permiso e asumindo que estas recibirían financiación de fontes pouco éticas como Boeing ou Alcoa. A “Cosmica” francesa é a finais de marzo e os temas comezan a converxer con ISF (electrónica ética, enerxías extractivas,etc.)
  • Auga: non hai actualmente proxectos relativos a campañas de agua, por iso non se poden renovar os recursos. Estase participando nunha recollida de firmas para unha iniciativa europea sobre o dereito humano á auga que obligaría en caso de éxito á comisión europea a redactar unha proposta de lexislación. Moitas ISF están participando en plataformas locais de apoio á xestión pública da auga. ESF Cataluña enviou un informe polémico ao fiscal sobre a xestión da auga en Cataluña. Outra acción polémica consistiu en simular a aparición dunha empresa de fracking nunha zona de Barcelona (Coixelona). A acción tivo repercusión en medios nacionais e as autoridades remataron interceptando a campaña polo que non se puido continuar. Sobre accións como esta é convinte avisar á Federación con antelación. por lo que no se pudo continuar. Esta acción tuvo repercusión en medios nacionales.
Outros temas importantes que se trataron foron:
  • Estratexia coa Coordinadora de ONGD de España (CONGDE): a CONGDE é a representación do sector e quen leva a voz das ONGD por iso é importante participar nela. Actualmente hai unha xunta máis cercana ideolóxicamente a ISF e moito máis crítica coa postura gubernamental. Pediuse axuda a ISF para que participe na Xunta e se involucre nos grupos de influencia en torno a empresas e dereitos humanos. Outro tema importante é o debate sobre a nova lei de bases municipales, que podería eliminar toda a cooperación descentralizada. A nova Xunta Federal deberá plantexar o debate respecto á CONGDE.
  • Protocolos de seguridade: é moi importante ter e cumplir estos protocolos de seguridade. Cada país onde hai unha ISF hai unha persoa responsable-país que é a encargada de aplicar ou solicitar a aplicación das medidas oportunas para o cumprimento dos protocolos que garantan a seguridade na execución dos proxectos. No caso de que haia máis dunha ISF nun mesmo país esta persoa tamén é encargada de coordinar o traballo das distintas ISF nese país en materia de seguridade.
  • Asuntos económicos: aprobouse o peche das contas de 2012 así como o orzamento de 2013 con cambios menores. Os fondos de Caja de Ingenieros enviaranse aos proxectos dalgunhas ISF e elas executarán estes fondos nos seus proxectos e farán unha doazón similar á Federación. Fálase de que os tempos están cambiando e de que o destino do orzamento debe replantearse, intentando apoiar iniciativas de voluntariado que teñan moito máis impacto.
No tocante á data da próxima asemblea propúxose Málaga para organizar a Asemblea Federal Extraordinaria en xuño de 2013. A Xunta Federal decidirá se haberá Asemblea Federal Extraordinaria e proporá unha data.

TRABALLO EN REDE

Laboratorio Social de Galicia

Dende a Coordinadora Galega de ONGD (CGONGD) se estivo a impulsar a creación dun Laboratorio Social de Galicia. Houbo dúas sesións para poñer as bases, con persoas externas con experiencia noutros lugares en iniciativas similares, pero agora chega un momento crítico: o da "autoxestión". Houbo certo consenso en que sería necesario un novo encontro, pero desta volta xa dinamizado polas propias entidades de Galicia que queran impulsar o tema. Ademais invitouse ás asociacións do Laboratorio a unha mesa redonda en Madrid para falar desta experiencia. A mesa forma parte dun curso interesantísimo:  
http://formacion.congde.org/courses/22 

É interesante que a persoa que vaia a Madrid sexa alguén que teña na cabeza seguir participando no proxecto do Laboratorio polo menos a curto prazo porque seguro que é motivador e dá moitas ideas e aí si que parece que é unha boa inversión, se hai unha devolución. Por parte de ESF Galicia viaxará a Madrid Sergio Fernández, o noso técnico de proxectos. 

No tocante ao futuro do Laboratorio de Galicia é importante que a dinamización se faga en equipo e ademais é fundamental que saia xente para dinamizar procedente de outras entidades que non sexan as da Coordinadora e haxa así unha corresponsabilidade. O seguinte obradoiro será o día 4 de abril pola tarde

Invitación Obradoiro en Pontevedra
A asociación XARELA Formación-Animación ten o encargo da Universidade de Vigo de realizar un obradoiro sobre voluntariado no campus de Pontevedra, no que como o ano pasao tratarán especialmente o tema da cooperación internacional. ESF Galicia foi invitada para tratar nunha das sesións o tema de Cooperación internacional como instrumento de desenvolvemento, ademáis de contar a nosa experiencia como organización. Acéptase a invitación pero por falta de asistentes tense que cancelar o obradoiro.

A XUNTA DIVERTIDA: UN GRUPO COMA OUTRO CALQUERA  

Apoio ás novas persoas da Xunta Directiva - orzamentos de ESF Galicia!

Estas foron as palabras de María, a nova vocal de voluntariado, tras recibir unha pequena explicación en temas contables polo motivo de firmar os protocolos de gastos da xuntanza: "Si yo supiera todo esto hace unos meses, pediría una formación presupuestaria, como pedimos una en comunicación". 

En torno a esto, fixemos unha pequena reflexión:
- As persoas saíntes de Xunta Directiva deben apoiar ás persoas que entran, axudalas e formalas - acollida progresiva
- Adrián Castro, o vicepresidente necesita formación nesta temática: tema presupuestario, contable, transparencia...
- Debemos conseguir que os grupos teñan un poco máis de idea da contabilidade de ESF, para que coñezan cando realizan actividades como presupuestar. Así os grupos saberían facer as contas e o voluntariado os protocolos e o GAT tería moito traballo adiantado.  

Tratarase de organizar a formación ABERTA A TODA A ASOCIACIÓN canto antes. 





Venres 29 de Marzo ás 20.00h reunión en Santiago de compostela

Os temas que se trataron foron: 

1.- Estado das novas vogalías. Transición
2.- Análise das tarefas pendentes
3.- Análise da memoria 2011/2012: Débeselle dar
importancia como documento que recolla non soamente descricións das actividades senón tamén as avaliacións/valoracións das actividades así como as opinións das persoas que participaron nelas? Débese recoller nela a filosofía e os procesos de ESF así como a "riqueza" das persoas que a conforman? Cal é o público obxectivo da memoria?  
4.- Aprobación do Plan de Seguridade de ESF en Honduras 
5.- Plan de Formación: no grupo de comunicación queren organizar un obradoiro para elaboración de modelos de notas de prensa cunha posible introducción sobre as radios comunitarias na revolución zapatista. Hai outra xornada proposta antes do verán sobre elaboración de orzamentos, seguemento orzamentario, funcionamiento económico de la asociación. Hai que coordinar as datas das formacións.

6.- Convocatoria de voluntariado europeo, posible financiamento de PCR



  


3 abr 2013

Resumo blogueiro: marzal 2013

CONTIDOS

  • Blogue de Vida Asociativa 
  • Blogue Honduras 
  • Enlaces de interese 
  • Publicacións en físico 
  • E no próximo mes ... 
  • A ESFrase do mes

BLOGUE DE VIDA ASOCIATIVA

Comezábamos marzal anunciando as charlas de presentación de ESF en Lugo, o obradoiro de gasolina caseira en Compostela e o programa detallado da Xuntanza da base social esfeira para celebrar o XX aniversario, como preludios a un mes intenso. Tamén se pode escoitar a entrevista que lle fixeron na radio galega a José María Vara (un dos fundadores da asociación aló por maio de 1993 e a quen fixemos presidente honorífico da asociación nos actos do XX aniversario). Se che interesa saber os temas que se estiveron a tratar en febreiro en "Xunta Divertida", hai un bo resumo nunha das entradas e, noutra, aparece o programa da interesantísima xornada do 6 de abril de autocrítica "Claros e Escuros da Cooperación Internacional" que se organiza con Arela e a CGONGD. O día mundial da auga quixemos facernos eco do manifesto da Rede Auga Pública cun chamamento a sinatura da Iniciativa Cidadá Europea que promove o recoñecemento do Dereito Humano á Auga e ao Saneamento. Remata o mes con dúas crónicas excepcionais, a da Caravana Comunicativa que visitou as sedes de Lugo, Vigo e Compostela, e a do obradoiro de gasolina caseira.




BLOGUE HONDURAS

Durante o mes de marzal publicouse no blogue que recolle o día a día de ESF en Honduras, unha táboa resumo dos proxectos do grupo de desenvolvemento rural levados a cabo dende 2001 (en Nicaragua) até a actualidade (en Honduras). Por outra banda, dende o grupo auga nos contan con numerosas fotos como se está a levar a cabo o proceso de levantamento de información en terreo para o proxecto de Monjarás financiado polo Fondo Galego de Cooperación. Tamén se pode ler a primeira parte da crónica da II Feria de Manejo Comunitario del Agua y Saneamiento, que tivo lugar en Nicaragua a fináis de marzal e á que asistiron persoas de ESF Galicia e dos nosos socios en Honduras: Alcaldía de Marcovia e CODDEFFAGOLF



ENLACES DE INTERESE

Auga


Comunicación para o (como) desenvolvemento


Consumo responsable


Cooperación e ONGD



Educación para o desenvolvemento


Iniciativas


Investigación para o desenvolvemento 


Mundo


Políticas e modelos de desenvolvemento


Sensibilización


Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural



Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)


Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


Voluntariado







PUBLICACIÓNS EN FÍSICO

(se che interesan, están no local de A Coruña ou fácilmente accesibles, e as persoas da base social de ESF poden solicitalas para préstamo).

Aquí podes ver moitas das publicacións disponibles xa catalogadas

Este mes:
  • Guía de criterios ambientais para unha cooperación sustentable. Amigos da Terra. 31 páxinas.



E NO PRÓXIMO MES ...


Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia consulta a Axenda Solidaria da Coordinadora Galega de ONGD




A ESF-RASE DO MES

A caridade é humillante porque se exerce verticalmente e desde arriba; a solidariedade é horizontal e implica respecto mutuo.
Eduardo Galeano